Iedereen heeft het erover: de kloof tussen inwoners en politiek. En ja, die bestaat ook in het lokale politieke spectrum in Oisterwijk. Het vertrouwen in gemeentehuizen, raadszalen en wethouders is tanende. “Ze moesten dit…”, “ze moesten dat…” – het zijn standaardzinnen geworden in de koffiepauze. Maar waarom is dat eigenlijk zo, en vooral: valt er nog iets aan te doen?
Door gastauteur Jaap Budding
Het zijn allemaal vragen die in mij opkomen in de aanloop van de verkiezingen in 2026. Hoe brachten de door ons gekozen politici het er van af bij het dichten van de kloof tussen inwoners en politiek?
De gemeenteraad: spreekbuis of dovemanspost?
De gemeenteraad is officieel onze vertegenwoordiging. Mooi op papier, maar in de praktijk lijkt het er vaak op dat het mandaat van de kiezer eindigt zodra het potlood terug in het stembusbakje ligt. Wat er daarna gebeurt? Raadsleden duiken terug in hun partijhokjes en lijken vaker hun fractiediscipline te dienen dan hun buren.
Besluiten worden er doorheen gejaagd. Er is nauwelijks ruimte om belangen af te wegen, laat staan om uit te leggen waarom iets gebeurt. Een motivering? Hooguit wat vaag gemompel over “het algemeen belang”. Ondertussen voelen inwoners zich niet gehoord – met recht.
Kaders stellen – of verdwalen in de details
De raad zou zich moeten beperken tot de grote lijnen. Dat klinkt logisch én democratisch. Maar wat gebeurt er in de praktijk? Raadsleden verzanden in details, vergeten waarvoor ze gekozen zijn, en vergaderen zich suf over bijzaken. Het gevolg: niemand snapt meer waar het over gaat. De politiek wordt onnavolgbaar, en de kloof groeit.
En dan is er nog het bekende fenomeen van de “achterkamertjes”. Coalitievorming is bij uitstek ondoorzichtig. Alles wordt dichtgetimmerd, het compromis regeert, en na de deal houden de coalitiepartijen braaf hun mond. Oppositie? Die mag af en toe een vlammend betoog houden voor de vorm, maar hun voorstellen verdwijnen steevast in de prullenbak – ongezien en ongehoord.
Voorbeeldje? De oppositie stelde in 2023 voor om de belastingen niet extra te verhogen vanwege de economische malaise. Redelijk voorstel, toch? Geen kans. Zonder discussie afgekeurd. En dat terwijl een week eerder doodleuk een miljoen werd uitgetrokken om juist de effecten van diezelfde malaise op te vangen. Snap jij het nog?
Controleren? Of knikken en doorslikken?
De gemeenteraad heeft nóg een belangrijke taak: het college controleren. In theorie dan. In de praktijk lijken raadsleden eerder notulisten van het college dan kritische controleurs. Verslagen geven weinig tot geen inzicht in hoe streng het college wordt beoordeeld. En dat terwijl juist die controle essentieel is in een gezonde democratie.
Een voorbeeld? De Raad staat stilzwijgend toe dat het College een unaniem aangenomen motie zonder blikken of blozen negeert, bijvoorbeeld de motie over de verkeersregulering op rotondes waar het College niets, nikkes, nada heeft gedaan.
Door het eindeloos mengen van kaders stellen en controleren, ontstaat verwarring bij inwoners. Wat is besluitvorming, wat is controle, en wie doet eigenlijk wat? Onduidelijkheid alom – en dat vergroot die verdomde kloof alleen maar verder.
Participatie: praatgroepje of serieuze invloed?
Dan komt het toverwoord op tafel: burgerparticipatie. Ja, dát zou alles moeten oplossen. Inwoners mogen meedenken over hun buurt, een plantsoentje hier, een bankje daar – en dan weer vriendelijk bedankt voor de inbreng. Maar zodra het gaat om zaken die écht impact hebben – denk aan belastingbeleid, infrastructuur of het milieubeleid – worden inwoners weer terug hun tuintje in gestuurd.
Wat inspraak heet, is vaak niet meer dan een manier om onvrede tijdelijk te dempen. Een inspraakavond, wat flip-overs, koffie en koekjes – en dan alsnog de uitkomst die het college al lang had ingetekend. Luisteren? Nee hoor, hoogstens aanhoren.
Digitale participatie dan? Jazeker, als het de gemeente uitkomt. Niet als initiatief van inwoners zelf, maar als verlengstuk van gemeentelijk beleid. En o wee als inwoners het initiatief nemen – dan belanden hun ideeën al snel op een parkeerplaats of in de bureaucratische doolhof.
Van echte participatie, d.w.z. inschakelen van de inwoners nog vóór er ook maar een letter op papier staat of nog vóór er een ambtenaar al iets heeft bedacht, is er geen sprake! Laat staan de participatie met betrekking tot de probleemstelling.
De participatieladder staat in Oisterwijk nog op de begane grond
In Oisterwijk zijn er wel pogingen gedaan om de kloof te dichten. Zo is er “Oisterwijk Bouwt” – een initiatief voor democratische vernieuwing. Klinkt ambitieus, en er zit zeker iets in. Denk aan e-participatie, betere informatievoorziening en meer aandacht voor de terugkoppeling richting inwoners. De raad heeft zelfs een werkgroep opgezet om het functioneren van zichzelf te verbeteren. Mooi – al blijft de focus wel erg intern.
De acties die eruit voortkomen – zoals uitleggen hoe inwoners een initiatief kunnen starten – zijn waardevol, maar ze zijn nog ver verwijderd van echte medezeggenschap. Het blijft steken in informeren en consulteren. De inwoner mag kijken, soms wat roepen, maar zeker niet sturen.
De kloof: niet vanzelf ontstaan, en zeker niet vanzelf weg
De kloof tussen inwoners en lokale politiek is niet plots ontstaan. Die is in jaren zorgvuldig opgebouwd door gesloten bestuurscultuur, ondoorzichtige besluitvorming, gebrek aan debat en een participatiebeleid dat meer voelt als een PR-instrument dan als een serieuze uitnodiging tot samenwerking.
Zolang het initiatief niet bij inwoners zelf kan liggen, en zolang de raad vooral bezig is met zijn eigen structuur in plaats van met het betrekken van inwoners, zal die kloof niet verdwijnen. Mooie woorden zijn er genoeg, maar de daden blijven achter.
Conclusie: tijd voor radicale openheid
Als de gemeenteraad het vertrouwen van de inwoners wil terugwinnen, dan moet het roer om. Geen vergaderingen meer die op interne efficiëntie zijn gericht, maar op publieke verantwoording. Geen besluiten meer in de schaduw van coalitieakkoorden, maar in het volle licht van debat. En vooral: échte ruimte voor inwoners om hun stem te laten horen – ook als die ongemakkelijk is.
Dat vraagt lef. Politieke moed. En een beetje zelfreflectie. Zolang dat ontbreekt, blijft de kloof gewoon een diep gat in het hart van de lokale democratie – waar de stem van de inwoner in verdwijnt.
Meer columns van Jaap Budding
