Niet alleen landelijk, ook in ons Oisterwijk scherpt de gedragscode voor politici zich verder aan. Deze is ook privé en op social media van toepassing!

Een analyse van code en gedrag, in aanloop naar de nieuwe aangescherpte gedragscode.

Politici behoren het goede voorbeeld te geven; respectvol met elkaar omgaan moet een bijdrage leveren aan vertrouwen in de politiek en gemeente. De nieuwe gedragscode die zij met elkaar afspreken gaat daar over. Deze gedragscode omvat een aantal uitgangspunten waar raadsleden, raadsfracties (de raadsleden van een partij samen), wethouders, burgemeester en ambtenaren zich aan dienen te houden. Deze regels zijn aangescherpt.

Belangenverstrengeling

Een van de grotere onderwerpen uit de gedragscode, zowel de huidige als de nieuwe, betreft het voorkomen van (schijn van) belangenverstrengeling. Denk bijvoorbeeld aan het aannemen van cadeaus of geld, en het afstand nemen van een politieke rol als het onderwerp zijn/ haar hobbyvereniging, familie of vrienden betreft. Maar ook dient een raadslid bijvoorbeeld afstand te nemen als deze in werktijd met het onderwerp te maken heeft. Dat komt regelmatig voor, omdat in een gemeente de raadsleden veelal ook een reguliere baan hebben, of ondernemer zijn. Een raadslid zou (het hoeft niet feitelijk zo te zijn, het kan ook gaan om ‘de schijn’, of de indruk wekken) bij stemming in de raad bijvoorbeeld ‘voor’ een besluit kunnen stemmen, omdat zo’n besluit goed is voor de zakelijke klant van dat raadslid en deze daaruit vervolgens zakelijk voordeel kan behalen. Die (schijn van) belangenverstrengeling dient voorkomen te worden, en in dat geval stapt het betreffende raadslid (als het goed is)  uit de raadszaal.

Ook privé

De gemeenteraad van Oisterwijk (Bron: Gemeente Oisterwijk)

Het gaat in de aangescherpte regels nog verder, nog meer om gedrag, het goede voorbeeld, niet alleen in de raadszaal, niet alleen bij partijactiviteiten, maar zelfs ook als privépersoon. Dat gaat ver, zover zelfs dat bijvoorbeeld raadsleden zich behalve stemrecht ook dienen te onthouden van meepraten, advies of begeleiding. Van een aantal raadsleden is bekend dat die in het dagelijkse werk dermate veel contact hebben met lokale ondernemers en/of organisaties, dat afgevraagd kan worden of afstand nemen (ook voor de schijn) op deze manier wel mogelijk is? Of dat zij in dat geval hun werk nog kunnen doen? Ook al doen zij zelf hun uiterste best daar zuiver in te handelen; er kan vrij snel (de schijn van) een situatie ontstaan dat er enig wederzijds belang is. Of zoals de nieuwe gedragsregels dat als ongewenst aangeven, kan er sprake zijn van een (schijn van) beïnvloeding, informatie deling of bijvoorbeeld kennisgebruik voor persoonlijk of ander (bijvoorbeeld zakelijk) voordeel.

Op de persoon

Een momenteel meer actueel onderwerp waar steeds meer aandacht naar uit gaat, is het gedrag in het openbare debat (een gedachtewisseling over de inhoud). In Oisterwijk wil men: ‘Een respectvolle omgang met burgers en organisaties, tussen college- en raadsleden en met ambtenaren… … Wij bespreken in Oisterwijk de inhoud, we spelen niet op de persoon.’ Zo wil men niet dat politici in een openbaar debat de pijlen richten op een persoon of organisatie (men gaat uit van negatieve zin, maar ook een structureel positieve houding naar een ander persoon of organisatie komt voor, waardoor de lezer zelf de conclusie trekt dat die ene die niet benoemd is dan wel slecht zal zijn). Dat uiten op de persoon kan zowel in de raadszaal gebeuren, als ook op bijvoorbeeld social media. De pijlen kunnen daarbij ook gericht worden op een inwoner, ondernemer of (leden van) een belangengroep, organisatie of bijvoorbeeld de media.

Het negatief uitlaten gericht op de persoon komt zover dat in de raadszaal gebeurt nauwelijks onder ogen bij de inwoners, mede ook omdat de voorzitter (de burgemeester) daarop let en dat zo nodig kan corrigeren. Vanwege de afgelopen jaren explosief gegroeide deelname aan social media is het de samenleving die daar veel meer meeleest; de formele voorzitterscontrole is daar in dat geval (zover bekend/ zover zichtbaar) niet aanwezig.

Ook op socials!

Ondanks dat de controle door de voorzitter op social media ontbreekt, stelt het college (burgemeester en wethouders) dat de gedragscode ook van toepassing is op uitingen op social media. Logisch, want het gaat immers om het gedrag van de persoon, met het goede voorbeeld aan de samenleving, ook privé! Voorbeelden daarvan zijn op de lokale social media te vinden. Er komen zowel voorbeelden voorbij van het niet voorkomen van (schijn van) belangenverstrengeling, als ook het negatief de pijlen richten op een persoon of organisatie. Zo komt het regelmatig voor dat politici (al of niet via hun privé account) kritiek hebben op een persoon of organisatie, in plaats van een inhoudelijke gedachtewisseling.

Of de uitingen op de persoon als storend worden ervaren of iemand kunnen benadelen, hangt af van de beleving van de persoon of de organisatie die het betreft. Soms wordt dit gedrag gecorrigeerd door andere lezers, soms door de persoon of organisatie die het betreft, soms door een regulerend orgaan (met daarbij veelal ook discussies over ‘censuur’ versus ‘vrijheid van meningsuiting’). Op social media gebeurt dat in ieder geval niet door de hoeder van de gedragscode, de burgemeester. Daarvoor dient in dat geval een formele klacht ingediend te worden.

Transparant

Tot slot, of mogelijk begint het daarmee, is een van de belangrijke uitgangspunten van de overheid én de gedragscode: transparantie. Open zijn over wat je doet, hoe en waarom. Dus ook transparant zijn over de maatregelen die genomen worden om bijvoorbeeld (de schijn van) belangenverstrengeling te voorkomen. Niet alleen in de raad, maar dus ook aangaande zakelijke en privé activiteiten en mogelijk zelfs nog meer op social media. Immers is de rol van de diverse politici in de raadszaal overduidelijk, maar op social media is die duidelijkheid er vaak niet.

De aangescherpte gedragsregels kommen binnenkort in de raad ter goedkeuring. U leest de nieuwe gedragscode voor Oisterwijkse ambtsdragers (klik) hier.